پای شارکو چیست؟ علائم و درمان زخم پای شارکو

مفصل شارکو (استئوآرتروپاتی نوروپاتیک دیابتی)

یکی از بیماری هایی که امروزه متخصصان ارتوپد و پروتز با آن سر و کله می زنند، بیماری مفصل شارکو و یا مفصل نوروپاتیک است. مفصل شارکو که در عموم به بیماری پای شارکو شناخته میشود ، یک فرایند التهابی است که در آن بافت های نرم ، استخوان ها، مفاصل در پا و یا مچ پا تحت تاثیر قرار میگیرند. در این مطلب ما قصد داریم تا به معرفی بیماری مفصل شارکو ، عوارض و علائم آن ، دلایل پیش آمد مفصل شارکو،  درمان مفصل شارکو و… بپردازیم. در نتیجه ادامه این مقاله را بخوانید تا بتوانید به خوبی موارد مربوط به بیماری مفصل شارکو را درک کنید و در راستای پیشگیری از آن اقدامات لازم را انجام دهید.

پای شارکو چیست؟

پای شارکو یک اختلال مفصلی مخرب شارکو، از نوع آرتریت است که با ضربه به اندام نوروپاتیک شروع می شود. می تواند منجر به دررفتگی و شکستگی پا شود.

در بیماری مفصل شارکو ، کف پا یا مچ پا دچار بی حسی تقریبی و یا بی حسی کامل میشود به طوری که فرد در صورت آسیب هیچ دردی حس نمی کند. این حالت موجب تضعیف استخوان های پا شده و آن ها را در معرض آسیب هایی مانند شکستگی و دررفتگی قرار میدهد.

درد یک فرآیند حفاظتی از بدن انسان است‌. از این رو هنگامی که فرد متوجه احساس درد در آسیب های وارد به پای خود نشود، نمی تواند اقدامی در جهت رفع آن انجام دهد و در ادامه به هر دلیلی اعم از راه رفتن و ایستادن ، آسیب های وارده بیشتر میشود.

در کنار تضعیف استخوان ها، مفاصل پا جا به جا شده و از جای خود در می روند که موجب تغییر شکل پا میشود. در این وضعیت فرد دچار بیماری مفصل شارکو است که منجر به زخم هایی میشود. این زخم ها به سختی قابل درمان بوده و در صورت عدم درمان، مفصل شارکو میتواند موجب ناهنجاری ، ناتوانی و یا حتی قطع عضو شود.

پای شارکو یک بیماری نادرِ پا و مچ پا است که می تواند منجر به تغییر شکل استخوان و مفاصل شود. افرادی که به پای شارکو مبتلا می شوند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به زخم و قطع عضو به دلیل ناهنجاری ها هستند. شارکو یک شکل مخرب آرتریت است و می تواند هر مفصلی در بدن را تحت تاثیر قرار دهد، اما بیشتر پا و مچ پا را درگیر می کند. مفصل میانی پا شایع ترین مفصلی است که تغییر شکل می دهد (به نام کف پا راکر – کف پای گهواره‌ای یا محدب).

درست است که مفصل شارکو یک وضعیت بالقوه مخرب است اما در بعضی از موارد می توان از آن جلوگیری کرد. همچنین در صورت تشخیص به موقع میتوان از طریق فناوری های ساده درمانی اقدام به درمان مفصل شارکو نمود‌. در موارد شدید عمل جراحی ممکن است برای درمان مفصل شارکو ضروری باشد.

در حال حاضر دیابت به عنوان شایع ترین علت پای شارکو در نظر گرفته می شود. آرتروپاتی شارکو منجر به تخریب پیشرونده استخوان و بافت های نرم در مفاصل تحمل کننده وزن می شود. در شدیدترین شکل ممکن است باعث اختلال قابل توجهی در ساختار استخوانی شود. درمان پای شارکو عمدتاً غیر جراحی بوده است. جراحی در کمتر از 25 درصد موارد ضروری است و عموماً به عنوان یک اقدام پیشگیرانه استفاده می شود. به دلیل التهاب فعال؛ جراحی انجام نمیشود. منع عمده جراحی، التهاب فعال است.

مفصل نوروپاتیک همچنین به نام‌های زیر نیز شناخته می‌شود:

• مفصل شارکو
• پای شارکو
• آرتروپاتی شارکو
• نوروآرتروپاتی شارکو
• استئوآرتروپاتی نوروپاتیک
• استئوآرتروپاتی نوروژنیک
• استئوآرتروپاتی دیابتی

چه کسی پای شارکو می گیرد؟

کمتر از 40000 نفر در سال به پای شارکو مبتلا می شوند. پای شارکو بیشتر در افراد دیابتی که آسیب عصبی (نوروپاتی دیابتی) دارند دیده می شود. همه بیمارانی که پای شارکو دارند دیابت ندارند و همه بیماران دیابتی به پای شارکو مبتلا نمی شوند. پای شارکو می تواند ناشی از هر بیماری باشد که منجر به آسیب عصبی شود که نوروپاتی نیز نامیده می شود.

مراحل مفصل شارکو

علائم بیماری مفصل شارکو ابتدا به صورت تورم و قرمزی و همچنین تغییر شکل مفاصل آشکار میشود. در ۷۵ درصد مواقع ، بیمار احساس درد ناچیزی در محل مربوطه میکند اما این درد در مقابل درد احتمالی بسیار کم است. مفصل شارکو در ۳ مرحله زیر رخ می دهد.

تکه تکه شدن و تخریب

همانطور که گفته شد در ابتدا و اولین مرحله مفصل شارکو خود را با علائمی همچون قرمزی و تورم قابل توجه در پا یا مچ پا نشان میدهد. در صورت لمس قسمت آسیب دیده، گرما و داغی بیشتری نسبت به سایر قسمتهای بدن حس می شود.

در داخل پا ، تورم بافت نرم و شروع شکستگی استخوان های کوچک رخ میدهد. در نتیجه مفاصل و استخوان های اطراف آن دچار تخریب میشود. در ادامه پایداری مفاصل از بین رفته و دچار دررفتگی میشود. در موارد شدیدتر حتی ممکن است استخوان ها شل شده و کاملا نرم شوند.

در این مرحله کف پا ممکن است ظاهری صاف و محدب به خود بگیرد.همچنین برآمدگی های استخوانی نیز ممکن است در کف پا ظاهر شود.در صورت عدم درمان، این مرحله توانایی ادامه تا یک سال را دارد‌.

اصلاح و بهبود

در این مرحله بدن سعی می کند تا آسیب های وارده را بهبود ببخشد. در نتیجه تقابل بدن، سرعت تخریب استخوان ها و مفاصل کاهش یافته و تورم و قرمزی کم میشود.

بازسازی

در طی مرحله سوم ، مفاصل و استخوان پا بهبود پیدا کرده ولی به حالت اول یا شکل اولیه برنمیگردد. در صورت عدم درمان ، مفصل شارکو در وضعیت ناپایدار خود باقی مانده و در مواردی حتی ممکن است شدید تر شود. در موارد شدید نیاز به قطع عضو وجود دارد‌.

تشخیص مفصل شارکو

برای تشخیص مفصل شارکو از عکس برداری توسط پرتو های ایکس استفاده میشود اما در مرحله اول ممکن است مفصل شارکو تشخیص داده نشود زیرا پرتو های ایکس هنوز نمی توانند آسیب های وارده از طرف مفصل شارکو را تشخیص دهند. تصاویر اولیه اشعه ایکس ممکن است تورم بافت نرم را بدون تغییر استخوانی نشان دهند، اما تکرار تصویربرداری اشعه ایکس در مدت چند هفته یا چند ماه بعد ممکن است تغییرات استخوان و مفاصل را نیز نشان دهد. افزایش قرمزی، تورم و درجه حرارت ناحیه درگیر ممکن است تنها علائم اولیه‌ی این عارضه باشد. برخی از بیماران درد نیز دارند. پیشنهاد میکنیم حتما با پزشک خود در مورد کوچک ترین علائم آشکار شده از مفصل شارکو صحبت کنید. در مراحل بعدی پزشک، شما را برای تصویربرداری هایی مانند رادیولوژی و ام ار ای می فرستد که میتوانند در تشخیص مفصل شارکو مفید باشند‌. پزشک از بیمار یک سری آزمایشات دیگر علاوه بر معاینه فیزیکی و بررسی سابقه بیماری ، میگیرد. این آزمایش ها شامل موارد زیر می باشد.

• تست مونوفیلامنت
• تست پوستی یا پین پریک
• تست نورومتر

آزمایش منوفیلامنت حساسیت به فشار و لمس در رشته های عصبی بزرگ را آنالیز کرده و تست پوستی توانایی احساس درد را در بیمار ارزیابی میکند. همچنین تست نورومتر عدم عملکرد و نارسایی عصب محیطی را شناسایی میکند.

ناهنجاری‌های موجود در تصویر برداشته شده با اشعه ایکس در پای شارکو، در مراحل اولیه اغلب شبیه به موارد درگیر با استئوآرتریت هستند. علائم اصلی در مراحل بعدی پیشرفت بیماری بروز می یابند و شامل موارد زیر هستند:

• تکه تکه شدن استخوان
• تخریب استخوان
• رشد استخوان‌های جدید
• از بین رفتن فضای مفصلی

پزشک با بررسی این آزمایش ها و دیگر آزمایش های پزشکی، معاینه فیزیکی بیمار، بررسی سابقه بیماری در اطرافیان بیمار و خود فرد، مشاهده عکس ها و… تشخیص نهایی خود را اعلام میکند.

علل ایجاد مفصل شارکو

در بیشتر مواقع مفصل شارکو به عنوان یک عارضه از دیابت رخ میدهد اما علاوه بر دیابت با چندین بیماری دیگر میتواند ارتباط داشته باشد. از جمله این بیماری ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• جذام
• سفلیس
• فلج اطفال
• عفونت
• تروما
• آسیب در اعصاب محیطی
• ایدز
• سیرینگو میلیا
• پارکینسون
• بیماری های التهابی
• سارکوئیدوز
• پسوریازیس و…

علایم مفصل نوروپاتیک (یا مفصل شارکو)

در صورت وجود قرمزی، گرما، تورم یا تغییر فرم پا (مخصوصاً زمانی که پوست دست نخورده است) پزشک به وجود آرتروپاتی حاد شارکو مشکوک خواهد شد، به ویژه در صورت وجود نوروپاتی محیطی یا بیماری مزمن کلیوی. ممکن است حتی زمانی که درد یا تغییر فرم پا نیز وجود ندارد پزشک به آرتروپاتی حاد شارکو مشکوک شود.

علایم بسته به مرحله بیماری متغیر است؛ اما اغلب شامل موارد ذیل است:

• ممکن است تورم وجود داشته باشد.
• ممکن است تغییر فرم و ناهنجاری شکل پا وجود داشته باشد.
• ممکن است از دست دادن عملکرد عضو وجود داشته باشد.
• درد در 75% موارد وجود دارد، اما (با توجه به وضعیت مفصل)، پزشک از کم بودن احساس درد متعجب خواهد شد.
• وجود درد، مفصل شارکو را رد نمی کند.

معاینه اغلب موارد ذیل را نشان می دهد:

• پوست روی مفصل داغ و قرمز با ترشح مفصل همراه است.
• همچنین ممکن است استئومیلیت وجود داشته باشد که مشکل و علایم را پیچیده می کند.
• ممکن است شلی عضلات وجود داشته باشد.

معاینه چنین مفصلی که به شدت آسیب دیده باعث احساس درد یا ناراحتی اندکی خواهد شد. از آنجایی که نوروپاتی وجود دارد، کاملاً معمول است که متوجه شوید پوست نیز زخمی است و این باعث نگرانی بیشتر در مورد عفونت و استئومیلیت می شود.

برای مشخص نمودن میزان از دست دادن حس و اینکه آیا از بین رفتن عملکرد حرکتی نیز وجود دارد، باید معاینه عصبی انجام گردد.

این تصویر پای شارکو را نشان می دهد که در اثر نوروپاتی دیابتی ایجاد شده است. تورم منتشره در افیوژن پای چپ وجود دارد. این تصویر ممکن است در یک کلینیک معمول دیابت ثبت شده باشد و بیمار از درد یا مورد اینچنینی شکایت نکرده باشد.

روش های درمان مفصل شارکو

تشخیص و درمان زود هنگام مانع آسیب بیشتر مفصل شارکو و عارضه های دیگر میشود. در درمان شارکو سه هدف دنبال می شود .

• برداشت وزن از روی پای آسیب دیده
• درمان استخوان موردنظر
• جلوگیری از ایجاد شکستگی جدید در پا

آفلودینگ به معنای استفاده از کفشی مخصوص است که در کاهش فشار به کف پا کمک می‌کند. همچنین، با برداشتن فشار از روی پا به بهبود زخم نیز کمک می‌کند. روش های آفلودینگ برای درمان پای شارکو عبارتند از:

بی حرکتی و گچ گیری

در مراحل اول درمان مفصل شارکو، اقدامات بیشتر برای کاهش تورم و گرما در منطقه و همچنین تثبیت پا با بی حرکت کردن آن انجام میشوند. زیرا همانطور که گفته شد هدف برداشتن هرگونه وزن و فشار از روی پا برای متوقف کردن آسیب های بیشتر است. به دلیل ضعیف بودن استخوان ها و بافت استخوانی در پا، نیاز است تا از آن به خوبی محافظت شود. در نتیجه استخوان ها میتوانند خود را ترمیم کنند. پزشک تا کامل شدن درمان به بیمار اجازه راه رفتن نخواهد داد تا از هرگونه فشار بر روی مناطق آسیب دیده جلوگیری کند. دوره درمان ممکن است تا چندین ماه طول بکشد.

کفش و بریس سفارشی

چکمه CROW که مخفف Charcot Restraint Orthotic Walker به معنای واکر ارتوتیک مهار شارکو است. این چکمه، پا و قوزک آن را ثابت نگه می‌دارد. کفی آن قوس‌دار است و می‌توانید بدون خم کردن قوزک روی آن راه بروید.

یک سری درمان های غیرجراحی برای مفصل شارکو وجود دارند که به بهبود آن کمک شایانی میکنند. از جمله این روش ها میتوان موارد زیر را نام برد:

• پوشیدن اسپلینت محافظ
• بریس پیاده روی و یا چکمه سفارشی برای راه رفتن
• استفاده از یک بریس ارتوپدی برای اصلاح تراز پا

با استفاده از این پشتیبانی ها ، فرد پس از چندین ماه ممکن است به بهبودی برسد. در این دوره بیمار مفصل شارکو لازم است به طور متناوب به پزشک مراجعه کند. پس از بهبودی پزشک استفاده از کفش طبی و یا کفش مخصوص بیماران مفصل شارکو را توصیه میکند تا احتمال ابتلا به بیماری شارکو در آینده کاهش پیدا کند.

جراحی مفصل شارکو

جراحی مفصل شارکو تنها برای بیمارانی توصیه می شود که به تغییر شکل شدید پا و یا مچ‌پا مبتلا شده اند و در نتیجه دچار زخم در پا یا بی ثباتی شده اند. این بیماران مفصل شارکو به علت تغییر شکل پا نمیتوانند به راحتی از بریس ها و اتوتیک ها استفاده کنند. به این دلایل مفصل شارکو در این بیماران غیر قابل کنترل بوده و پزشک جراحی را توصیه میکند.

روش های جراحی مفصل شارکو شامل موارد زیر می باشد.

جراحی استئوتومی برای بازسازی

این عمل جراحی که به ‌عنوان عمل جراحی تراز مجدد استخوان نیز شناخته می‌شود، استخوان واقع در کف پا یا مچ پا را کوتاه‌تر یا بلندتر می‌کند تا تراز و توانایی آن در حمایت از مفاصل تغییر یابد. جراح با ایجاد برش، آن استخوان را کوتاه کرده یا استخوان را با افزودن گوه استخوانی به آن بلندتر می‌کند.

فیوژن مچ پا

در این عمل جراحی از پیچ، میله یا پلاک‌هایی برای قفل‌کردن مفصل مچ پا استفاده می‌کنند که مانع از حرکت آن می‌شوند.

اگزوستکتومی

این عمل برای برداشتن برجستگی‌های پلانتار (کف پا) است که ممکن است باعث ایجاد زخم‌هایی شوند.

قطع عضو و استفاده از پروتز عضو مصنوعی

کل قسمت پایین پا (مچ به پایین) یا بخشی از پا برداشته می‌شود و به دنبال آن یک عضو مصنوعی به جای آن قرار می‌گیرد.

❕ اگر پا و مچ پای شما ثبات دارد، می توان آن را در بریس قرار داد، و/یا می توان آن را در کفش قرار داد، با این حال، ویزیت منظم با جراح ارتوپد برای اطمینان از عدم تغییر یا بدتر شدن وضعیت بیماری در طول زمان مهم است. تغییر موقعیت پا یا مچ می تواند منجر به مشکل در کفش، ارتز یا زخم و عفونت احتمالی گردد. زخم، عفونت و درمان ناموفق مداوم می تواند منجر به قطع عضو شود.

خطرات و عوارض

بدفرمی‌های شدید پا ممکن است شامل افتادگی قوس میانی پا (به نام کف پای راکر) همراه با زخم میانی کف پا باشد. تغییر شکل و بدفرمی ممکن است در هر قسمت از پا و مچ ایجاد شده و منجر به زخم ناشی از فشار استخوان بر روی کفش یا زمین شود. زخم ها ممکن است عفونی شوند و عفونت نیز ممکن است برای اندام ها و زندگی تهدید کننده باشد و منجرد به مرگ شود. برخی از مفاصل شارکو، مانند مچ پا، ممکن است با بافت فیبری ترمیم شوند (عدم پیوند) و این ممکن است مسبب بی ثباتی شدید (پا فلاپی (شلی شدید عضلات)) شود که می‌تواند مستعد ایجاد زخم باشد و پشتیبانی با بریس را دشوار نماید.

بهبودی و دوران نقاهت

بهبودی ممکن است چندین ماه طول بکشد. زمان نقاهت و بهبودی پس از جراحی ممکن است دو برابر مدت زمان معمول در مقایسه با افرادی باشد که پای غیر دیابتی دارند. بهبودی پس از فیوژن افرادی که مبتلا به پای شارکو هستند ممکن است به شش ماه محافظت و ارتز نیاز داشته باشد.

همچنین امکان عود و یا شدید شدن مچ و پای شارکو وجود دارد. در برخی موارد هر دو پا درگیر می‌شوند که این امر می‌تواند آسیب را دائمی کند. بیماران باید از کفش‌های محافظ و ارتز استفاده کرده و ایستادن و راه رفتن را به موارد مورد نیاز برای فعالیت‌های روزمره محدود کنند. پیگیری و معاینه منظم مادام العمر توسط جراح ارتوپد نیز امری لازم و ضروری است.

پای شارکو چه ظاهری دارد؟

از چپ به راست مراحل شارکو نمایش داده شده است: مرحله ٠، مرحله ١، مرحله ٢، مرحله ٣

شارکوی من در کدام مرحله است؟

مرحله ٠:

شارکو در مراحل اولیه است

علائم

• تورم
• قرمزی
• گرما
• دفرمه نیست

تصویربرداری:

اشعه ‌ایکس نرمال بدون دفرمه بودن. در ام‌آرآی، ورم استخوان و شکستگی خیلی ریز نشان داده می‌شود.

درمان:

• معاینات و نظارت‌های متعدد توسط متخصص مراقبت از پا و تصویربرداری با اشعه ایکس.
• آفلودینگ: محدودیت فوری حرکت پا برای پیشگیری از شکستگی یا دررفتن استخوان و فراهم کردن فرصت بهبودی. این کار با قالب گیری یا گچ‌گیری با تماس کامل یا هر وسیله دیگری که پزشک تجویز کند، انجام می‌شود.

مرحله ١: تخریب

علائم:

• ورم بیشتر
• قرمزی
• گرما
• دفرمه شدن به‌صورت جزئی
• ضعیف شدن مفصل

در این مرحله، احتمال شکستگی یا دررفتگی استخوان وجود دارد.

تصویربرداری:

تصویربرداری اشعه ایکس نشان می‌دهد که اطراف مفصل متلاشی شده و به تکه‌های ریز تبدیل شده است.

درمان:

• معاینات و نظارت‌های متعدد توسط متخصص مراقبت از پا و تصویربرداری با اشعه ایکس.
• آفلودینگ: محدودیت فوری حرکت پا برای پیشگیری از شکستگی یا دررفتن استخوان و فراهم کردن فرصت بهبودی. این کار با قالب گیری یا گچ‌گیری با تماس کامل یا هر وسیله دیگری که پزشک تجویز کند، انجام می‌شود.
• جراحی اصلاح نواقص یا جراحی برای برگرداندن استخوان به جای خود (جااندازی باز) و وارد کردن پیچ و صفحه یا پایه‌های فلزی برای کنار هم نگه داشتن آن (تثبیت داخلی).

مرحله ٢: بهبودی

علائم:

• تورم کمتر
• قرمزی کمتر
• گرمای کمتر
• دفرمه شدن استخوان
• ضعیف شدن مفصل

تصویربرداری:

تصویربرداری اشعه ایکس تشکیل کال را نشان می‌دهند. تکه‌های استخوان محکم می‌شوند، به هم متصل می‌شوند و باعث دفرمه شدن پا می‌شوند.

درمان

• معاینات و نظارت‌های متعدد توسط متخصص مراقبت از پا و تصویربرداری با اشعه ایکس.
• آفلودینگ: محدودیت فوری حرکت پا برای پیشگیری از شکستگی یا دررفتن استخوان و فراهم کردن فرصت بهبودی. این کار با قالب‌گیری یا گچ‌گیری با تماس کامل یا هر وسیله دیگری که پزشک تجویز کرده، انجام می‌شود.
• جراحی اصلاح نواقص یا جراحی برای برگرداندن استخوان به جای خود (جااندازی باز) و وارد کردن پیچ و صفحه یا پایه‌های فلزی برای کنار هم نگه داشتن آن (تثبیت داخلی).

مرحله ٣: بازسازی

علائم:

• بدون ورم
• بدون قرمزی
• بدون گرما
• دفرمه شدن استخوان
• خشکی مفصل

تصویربرداری:

• تصویربرداری اشعه ایکس تکه‌های گرد و صاف استخوان را نشان می‌دهد.
• مفاصل به همان حالت محکم می‌شوند و احتمال تخریب مفصل وجود دارد.
• احتمال رشد بافت میان مفاصل وجود دارد.

درمان:

• معاینات و نظارت‌های متعدد توسط متخصص مراقبت از پا و تصویربرداری با اشعه ایکس.
• کفش مناسب طبق تجویز متخصص مراقبت از پا

سخن پایانی

اگر شما دارای بیماری زمینه ای دیابت هستید، پیشنهاد میکنم حتما به طور مکرر به پزشک برای معاینه مراجعه کنید. مفصل شارکو یک بیماری مخرب می باشد که در موارد شدید موجب قطع عضو میشود پس باید جدی گرفته شود. افراد دارای بیماری دیابت حتما باید دستورالعمل های پزشک خود را به طور دقیق اجرا کنند تا بتوانند از بروز مفصل شارکو جلوگیری کنند. همچنین اگر شما فردی هستید که دچار بیماری مفصل شارکو شده اید، دوره درمان را با صبر فراوان طی کرده و مراقبت های لازم را انجام دهید. دوره درمان مفصل شارکو می تواند طولانی باشد اما بهتر از آن است که شما عضوی از بدن تان را از دست بدهید .

• نام های تخصصی پای شارکو: استئوآرتروپاتی نوروپاتیک دیابتی معمولاً به عنوان استئوآرتروپاتی نوروپاتیک شارکو (CN) یا بیماری مفصل شارکو (CJD) یا پای شارکو شناخته می شود.