سزارین، بعنوان مهمترین و شایعترین عمل جراحی زنان شناخته شده و بعد از خونریزی ، عفونت ها، شایعترین عارضه پس از جراحی سزارین هستند که دلیل اصلی آن، بروز عفونتهای باکتریایی در محل برش جراحی است. علائم متداول عفونت زخم سزارین شامل:
- تب بالاتر از 38 درجه
- حساسیت، قرمزی و تورم در محل زخم
- درد در قسمتها پایینی شکم
در صورت بروز چنین علایمی، باید به سرعت راهی برای درمان آن پیدا کرد تا از عوارض بعدی جلوگیری شود.
عوامل افزایش خطر ابتلا به عفونت زخم سزارین
در بعضی از موارد ممکن است بعضی از خانم‌ها نسبت به سایرین بیشتر در خطر عفونت زخم سزارین باشند. ریسک فاکتورها و عوامل افزایش خطر در این افراد به صورت زیر است:
- چاقی
- دیابت یا اختلال سرکوب کننده سیستم ایمنی (مانند HIV)
- کوریوآمونیونیت (عفونت مایع آمنیوتیک و غشای جنین) در حین زایمان
- مصرف استروئیدها در طولانی مدت (از طریق دهان یا داخل وریدی)
- مراقبت ناکافی قبل از زایمان (کم بودن تعداد مراجعات به پزشک)
- سابقه سزارین در گذشته
- عدم مصرف آنتی بیوتیک های احتیاطی یا مراقبت‌های ضد میکروبی قبل از جراحی
- طولانی شدن زمان جراحی یا زایمان
- از دست دادن بیش از حد خون در حین زایمان یا جراحی
نقش جنس بخیه در کاهش عفونت زخم سزارین
براساس مطالعه‌ای که سال 2012 در مجله South African Medical JournalTrusted Source منتشر شده است، زخمهایی که بعد از سزارین با نخ‌های نایلونی بخیه زده می‌شوند، بیشتر در خطر ابتلا به عفونت زخم سزارین قرار دارند. بخیه با استاپلرهای معمولی نیز می‌تواند خطر ساز باشد. بنابراین توصیه می‌شود از بخیه‌های پلی گلیکولیدی (PGA) استفاده شود، زیرا قابل جذب و آنتی باکتریال هستند.
علائم عفونت زخم سزارین
اگر زایمان سزارین داشته‌اید، باید ظاهر زخم خود را بررسی کرده و به خوبی دستورالعمل‌های پزشک برای جلوگیری از عفونت رعایت کنید. اگر قادر به بررسی زخم خود نیستید، از نزدیکان خود بخواهید که هر روز زخم را بررسی کنند و به دنبال علائم عفونت زخم باشند. سزارین علاوه بر عفونت، ممکن است مشکلات دیگری مانند لخته شدن خون را به همراه داشته باشد.
در اینجا ما به مهمترین علائم عفونت زخم سزارین اشاره می‌کنیم. با مشاهده این علائم، حتما با پزشک خود تماس بگیرید:
- درد شدید شکمی
- قرمزی و تورمی در محل برش
- سفتی اطراف محل زخم
- ترشح چرک از محل برش
- درد در محل برش که از بین نمی‌رود یا بدتر می‌شود
- تب بالاتر از 38 درجه سانتی گراد
- ادرار دردناک
- بدبو شدن ترشحات واژن
- خونریزی که در طی یک ساعت یک پد زنانه را خیس کند
- خونریزی که حاوی لخته‌های بزرگ است
- درد یا تورم در پاها
چگونه عفونت زخم سزارین تشخیص داده می‌شود؟
برخی از عفونتهای زخم بعد از سزارین، قبل از ترخیص از بیمارستان تشخیص داده می‌شوند. با این حال در اکثر موارد، عفونت زخم سزارین طی دو هفته اول پس از زایمان ظاهر می‌شوند. به همین دلیل معمولاً پزشکان در ویزیت‌های بعد از زایمان این عفونت‌ها را تشخیص می‌دهند.
عفونت زخم با علائم زیر توسط پزشک تشخیص داده می‌شود:
- ظاهر زخم
- میزان پیشرفت بهبودی
- وجود علائم شایع عفونت
- وجود باکتری‌های خاص
گاهی اوقات پزشک برای تشخیص بهتر و انتخاب درمان مناسب مجبور به بازکردن مجدد زخم خواهد بود. در صورت ترشح چرک از زخم، ممکن است پزشک نمونه‌ای از آن را به آزمایشگاه بفرستد تا باکتری‌های موجود در زخم شناسایی شوند.
انواع و ظاهر عفونتهای پس از سزارین
عفونت زخم سزارین در دسته سلولیت‌ها یا آبسه زخم شکمی طبقه‌بندی می‌شود. این عفونت‌ها ممکن است گسترش یابند و باعث ایجاد عوارضی در اندام، پوست، خون و بافت موضعی شوند.
سلولیت
سلولیت زخم معمولاً در اثر وجود باکتری‌های استافیلوکوکوس یا استرپتوکوکوس ایجاد می‌شود. این باکتری‌ها معمولاً به صورت طبیعی روی پوست بدن وجود دارند.
در سلولیت، بافت آلوده زیر پوست ملتهب می‌شود. قرمزی و تورم به سرعت از محل زخم جراحی به پوست‌های اطراف گسترش پیدا می‌کنند. محل عفونت معمولاً داغ‌تر از سایر بخش‌ها است. در سلولیت زخم پس از سزارین معمولاً چرک در خود زخم وجود ندارد.
آبسه زخم شکمی
آبسه زخم شکمی، توسط همان باکتری‌های مسبب سلولیت، به همراه انواع دیگری از باکتری‌ها ایجاد می‌شود. در آبسه زخم شکمی، عفونت در محل زخم جراحی سبب بروز قرمزی، حساسیت و تورم خصوصاً در لبه‌های زخم می‌شود. چرک در حفره بافتی ناشی از عفونت باکتریایی جمع شده و در اکثر موارد به بیرون ترشح پیدا می‌کند.
در صورت وجود عفونت بعد از عمل سزارین، آبسه‌ها ممکن است در رحم، تخمدان‌ها، محل زخم جراحی و در نزدیکی سایر ارگان‌های داخلی بدن ایجاد شوند. علاوه بر این، برخی از باکتری‌هایی که در ایجاد آبسه نقش دارند می‌توانند به ایجاد آندومتریت کمک کنند. این عارضه بعد از سزارین که در پوشش رحم رخ می‌دهد، می‌تواند باعث بروز علائم زیر شود:
- درد
- خونریزی غیر طبیعی
- ترشح
- تورم
- تب و لرز
- ضعف
تعدادی عفونت دیگر نیز وجود دارند که در همه خانم‌هایی که به عفونت زخم سزارین دچار شده‌اند، دیده نمی‌شوند. این عفونت‌ها شامل برفک، عفونت ادراری و عفونت مثانه است:
برفک
برفک بیماری ناشی از قارچ کاندیدا است که معمولاً به صورت طبیعی در بدن انسان وجود دارد. این قارچ می‌تواند در افرادی که آستروئید یا آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، باعث بروز عفونت شود. قارچ کاندیدا یکی از عوامل ایجاد عفونت مخمری سفیدی در واژن یا زخم‌های قرمز و سفید در دهان نیز به حساب می‌آید. برای درمان این بیماری همیشه به دارو نیاز نیست، اما داروهای ضد قارچ و دهانشویه ها می‌توانند به درمان برفک کمک کنند. شما می‌توانید با مصرف ماست و سایر محصولات پروبیوتیک از رشد زیاد مخمرها در بدن جلوگیری کنید، خصوصاً اگر در حال مصرف آنتی بیوتیک ها بوده‌اید.
عفونت ادراری و مثانه
استفاده از کاترها در مدت زمان بستری در بیمارستان، می‌تواند باعث بروز عفونت مجاری ادراری و مثانه شود. این عفونت‌ها معمولاً در نتیجه حضور باکتری E.coli بوده و با یک آنتی بیوتیک ساده قابل درمان هستند. این عفونت می‌تواند باعث احساس سوزش در هنگام ادرار، تکرر ادرار و تب شود.
چگونه می‌توان عفونت زخم سزارین را درمان کرد؟
بر اساس نوع عفونت راه‌های مختلفی برای درمان وجود دارد. اگر سلولیت زخم دارید، آنتی بیوتیک ها می‌توانند عفونت را کنترل کنند.
آنتی بیوتیک ها به صورت خاص باکتری‌های استافیلوکوکی و استرپتوکوکی را هدف قرار می‌دهند. در بیمارستان‌ها عفونت زخم سزارین معمولاً با آنتی بیوتیک داخل وریدی درمان می‌شود. اگر میزان عفونت شدید نباشد با یک درمان سرپایی برای شما آنتی بیوتیک تجویز می‌شود تا در خانه مصرف کنید.
آبسه‌های زخم نیز با آنتی بیوتیک درمان می‌شوند و نیاز به مراقبت ویژه دارند. در صورتی که عفونت زخم سزارین شما از نوع آبسه باشد، پزشک قسمتی از زخم که عفونی است را می‌شکافد و سپس چرک درون زخم را تخلیه می‌کند. بعد از شستشوی دقیق، پزشک زخم را ضدعفونی کرده و با پانسمان های مناسب از تجمع مجدد چرک جلوگیری می‌کند. در نهایت نیز برای اطمینان از بهبودی ، زخم به طور مرتب بررسی می‌شود.
بعد از گذشت چند روز از درمان آنتی بیوتیکی، پزشک باید دوباره زخم شما را بررسی کند. در این مرحله ممکن است زخم مجدداً پانسمان شود یا به خودی خود بهبود پیدا کند.
چگونه از بروز عفونت زخم سزارین جلوگیری کنیم؟
در بیشتر موارد می‌توان از بروز عفونت پیشگیری کرد و با انجام اقدامات خاصی خیال خود را تا حد زیادی راحت کنید. اقداماتی وجود دارد که قبل از عمل و بعد از عمل می‌تواند تا حد زیادی از بروز عفونت پیشگیری کند:
- دستور العمل های مراقبت از زخم را از پزشک یا دستیار خود دریافت کنید. اگر سوالی دارید آن را با پزشک در میان بگذارید
- اگر برای درمان عفونت یا جلوگیری از آن آنتی بیوتیک دریافت کرده‌اید، مصرف آن را تا پایان دوره ادامه دهید.
- زخم خود را تمیز کرده و پانسمان زخم را مرتباً تغییر دهید.
- لباس تنگ نپوشید و از استعمال لوسیون های بدن بر روی زخم خودداری کنید.
- مواظب باشید در هنگام شیر دهی و حمل کودک فشار زیادی روی زخم خود وارد نکنید.
- تا حد امکان از تماس با محل زخم خود داری کنید.
- اگر احساس تب داشتید حتماً دمای بدن خود را با دماسنج چک کنید. در صورت بالاتر بودن دمای بدن از 37.7 درجه سانتی گراد با پزشک تماس بگیرید.
- با مشاهده وجود چرک، تورم، بیشتر شدن درد و قرمزی پوست در اطراف محل زخم، به پزشک مراجعه کنید.
زنانی که زایمان واژینال دارند کمتر به عفونتهای پس از زایمان مبتلا می‌شوند. با این وجود، در برخی از موارد، زایمان طبیعی بعد از انجام سزارین می‌تواند به دلایلی برای مادر و نوزاد خطرناک باشد. بنابراین در مورد این خطرات احتمالی با پزشک خود مشورت کنید.
اگر تا به حال سزارین نداشته‌اید و به عنوان یک انتخاب در آینده به آن نگاه می‌کنید می‌توانید اقدامات پیشگیرانه زیر را انجام دهید:
- وزن سالم خود را حفظ کنید. اگر باردار نیستید با ورزش و حفظ یک رژیم سالم از بارداری با شاخص توده بدنی BMI اضافه پیشگیری کنید.
- در صورت امکان، زایمان واژینال و طبیعی را انتخاب کنید. زنانی که زایمان طبیعی دارند کمتر به عفونتهای پس از زایمان مبتلا می‌شوند.
- بیماری‌هایی که باعث کاهش قدرت سیستم بدنی شما می‌شوند را درمان کنید. اگر عفونت یا بیماری دیگری دارید، قبل از بارداری یا قبل از زایمان این مشکل را رفع کنید.
همچنین شما باید ایمن‌ترین روش بخیه زخم را انتخاب کنید. اگر پزشک شما قصد استفاده از استاپلر را دارد از او بخواهید در صورت امکان از بخیه‌های PGA استفده کنید. از پزشک و پرستاران بخواهید قبل از عمل از آنتی بیوتیک ها استفاده کنند. همچنین قبل از مرخصی از پزشک خود بخواهید وجود عفونت زخم سزارین را بررسی کند.
عوارض عفونت زخم سزارین
در بعضی از موارد عفونت زخم سزارین می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند، برای مثال:
- فاسیت نکروز شونده (Necrotizing fascitis)، که یک عفونت باکتریایی است که بافت‌های سالم را از بین می‌برد.
- پارگی فاشیا یا باز شدن زخم، که باز شدن لایه‌های پوستی و بافتی است که بعد از سزارین بخیه شده بودند.
در صورت بروز هر یک از این مشکلات، برای ترمیم نیاز به جراحی وجود خواهد داشت. همچنین زمان بهبودی نیز طولانی خواهد شد. در موارد بسیار نادر، عوارض احتمالی ممکن است کشنده باشد.
پیش بینی روند درمانی عفونت زخم سزارین
اگر سریعاً تحت درمان قرار بگیرید، می‌توانید از عفونتهای بعد از سزارین که عواقب طولانی مدت دارند، پیشگیری کنید. بهبودی طبیعی محل برش سزارین 4 تا 6 هفته زمان خواهد برد. در صورتی که عفونت در بیمارستان تشخیص داده شود، ممکن است چند روز بیشتر در بیمارستان بستری شوید. اگر بعد از مرخصی دچار عفونت زخم پس از سزارین شوید، ممکن است برای دریافت داروهای داخل وریدی یا در موارد خاص برای جراحی مجدداً به بیمارستان مراجعه کنید. در اکثر موارد این عفونت‌ها با دریافت آنتی بیوتیک و درمان‌های سرپایی درمان می‌شوند.
