نوروپاتی دیابتی چیست؟
نوروپاتی دیابتی یکی از عوارض جدی و شایع دیابت نوع 1 و 2 است که در اثر بالا بودن طولانی مدت سطح قند خون ایجاد می‌شود و به اعصاب آسیب می‌رساند. این بیماری معمولاً به آرامی و گاهی در طی چندین دهه ایجاد می‌شود.
اگر دیابت دارید و احساس سوزن سوزن شدن، بی حسی، درد یا ضعف در دست‌ها و پاهای خود دارید، باید سریعات به پزشک خود مراجعه کنید. این موارد همگی از علائم اولیه نوروپاتی محیطی هستند. خطر اصلی این بیماری مربوط به زمانی است که در هنگام ایجاد شدن زخم در پاها، احساس درد نمی‌کنید.
در صورتی که نوروپاتی دیابتی شدید یا مزمن داشته باشید، ممکن است در برابر آسیب‌ها یا عفونت‌ها به شدت آسیب پذیر شوید. در موارد جدی، پایین بودن سرعت بهبود زخم یا عفونت شدید می‌تواند منجر به قطع عضو دیابتی شود.
نوروپاتی دیابتی انواع مختلفی دارد که مناطق مختلفی از بدن شما را تحت تأثیر قرار می‌دهند و علائم مختلفی هم ایجاد می‌کنند. اگر به دیابت مبتلا هستید همواره باید سطح قند خون خود را بررسی کنید و در صورت بروز علائم نوروپاتی با پزش خود تماس بگیرید.
علائم نوروپاتی دیابتی چیست؟
معمولاً علائم نوروپاتی به تدریج ظاهر می‌شوند. در بسیاری از موارد، اولین آسیب عصبی در اعصاب پا رخ می‌دهد. این مشکل می‌تواند منجر به سوزن سوزن شدن دردناک پاها شود.
به طور کلی علائم رایج انواع مختلف نوروپاتی دیابتی عبارتند از:
- حساس شدن به لمس
- از دست دادن حس لامسه
- مشکل در هماهنگی پاها در هنگام راه رفتن
- بی حسی یا درد در دست‌ها یا پاها
- احساس سوزش در پا، به ویژه در شب
- ضعف یا تحلیل رفتن عضلات
- نفخ
- حالت تهوع، سوء هاضمه یا استفراغ
- اسهال یا یبوست
- سرگیجه هنگام ایستادن
- تعریق بیش از حد زیاد یا کم
- مشکلات مثانه، مانند تخلیه ناقص مثانه
- خشکی واژن
- اختلال در نعوظ
- عدم توانایی تحمل قند خون پایین
- مشکل بینایی، مانند دوبینی
- افزایش ضربان قلب
انواع نوروپاتی دیابتی
اصطلاح نوروپاتی، برای توصیف انواع مختلفی از آسیب‌های عصبی استفاده می‌شود. در افراد دیابتی چهار نوع اصلی نوروپاتی وجود دارد.
1. نوروپاتی محیطی دیابتی
شایع‌ترین شکل نوروپاتی که معمولاً پاها را، تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ اما در بازوها و دست‌ها نیز دیده می‌شود. نوروپاتی محیطی می‌تواند دارای علائم خفیف یا شدید زیر باشد:
- بی حسی
- احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش در پاها
- حساسیت شدید به لمس
- عدم حساسیت به حرارت و سرما
- درد یا گرفتگی شدید
- ضعف عضلانی
- از دست دادن تعادل یا هماهنگی پاها
معمولاً این علائم بیشتر شب‌ها بروز می‌کنند.
افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی، معمولا متوجه بروز زخم و آسیب در پاهای خود نمی‌شوند. دیابت با گردش خون ضعیف همراه است و همین موضوع باعث کاهش سرعت بهبود زخم‌ها می‌شود. ترکیب نوروپاتی محیطی با دیابت بسیار خطرناک است. در موارد شدید، عدم درمان زخم پای دیابتی و بروز عفونت‌های شدید می‌تواند منجر به قطع عضو شود.
2. نوروپاتی خودکار یا اتونومیک
نوروپاتی خودکار، دومین نوع شایع نوروپاتی در افراد دیابتی است. سیستم عصبی خودمختار یا اتونوم می‌تواند سیستم‌های عصبی دیگر بدن شما که کنترل آگاهانه‌ای بر آنها ندارید را کنترل کند. همانطور که می دانید بسیاری از اندام‌ها و عضلات به صورت ناخودآگاه کنترل می‌شوند، از جمله:
- دستگاه گوارش
- غدد عرق
- اندام‌های جنسی و مثانه
- سیستم قلبی عروقی
مشکلات هضم
آسیب به اعصاب سیستم گوارشی، ممکن است باعث موار زیر شود:
- یبوست
- اسهال
- مشکل بلعیدن
- گاستروپارزی که باعث کند شدن تخلیه معده به روده می‌شود
گاستروپارزی، باعث تأخیر در هضم غذا می‌شود که می‌تواند با گذشت زمان پیشرفت کند و منجر به حالت تهوع و استفراغ مکرر شود. این بیماری باعث می‌شود خیلی سریع احساس سیری کنید. تأخیر در هضم، کنترل سطح قند خون را نیز دشوارتر می‌کند.
همچنین علائم هیپوگلیسمی (افت قند خون)، مانند تعریق و تپش قلب، در افراد مبتلا به نورپاتی اتونوم، قابل تشخیص نیست. به این ترتیب نمی‌توانید متوجه کم شدن سطح قند خون خود شوید و خطر کاهش قند شدیدا، بیشتر می‌شود.
مشکلات جنسی و مثانه
نوروپاتی خودمختار ممکن است باعث مشکلات جنسی مانند اختلال نعوظ، خشکی واژن یا دشواری در رسیدن به ارگاسم شود. نوروپاتی در مثانه، می‌تواند باعث بی اختیاری شود یا تخلیه کامل مثانه را دشوار کند.
مشکلات قلبی و عروقی
آسیب به اعصابی که ضربان قلب و فشار خون شما را کنترل می‌کنند می‌تواند باعث به تأخیر افتادن پاسخ بدن به شرایط مختلف شود. برای مثل ممکن است هنگامی که از حالت نشسته یا دراز کشیده به ایستاده تغییر حالت می‌دهید، دچار احساس افتادن فشار خون یا سرگیجه شوید. نوروپاتی خودمختار همچنین می‌تواند باعث ضربان قلب سریع و غیر طبیعی شود.
نوروپاتی خودکار دیابتی، می‌تواند شناساسی برخی از علائم حمله قلبی را دشوار کند. ممکن است هنگامی که قلب اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند دردی در قفسه سینه حس نکنید. اگر به نوروپاتی اتونوم مبتلا هستید، باید با سایر علائم هشداردهنده حمله قلبی آشنا شوید:
- تعریق زیاد
- درد در بازو، کمر، گردن، فک یا معده
- تنگی نفس
- حالت تهوع
- سبک شدن سر
3. نوروپاتی پروگزیمال
نوروپاتی پروگزیمال، یکی از انواع نادر نوروپاتی است که به عنوان آمیوتروفی دیابتی نیز شناخته می‌شود. این شکل از نوروپاتی بیشتر در مردان بالای 50 سال با دیابت نوع 2 کنترل نشده، دیده می‌شود.
نوروپاتی پروگزیمال معمولاً روی لگن، باسن یا ران‌ها تأثیر می‌گذارد. دراین موارد ممکن است دردی ناگهانی و شدید را تجربه کنید. ضعف عضلانی در پاها ممکن است ایستادن بدون کمک را دشوار کند. آمیوتروفی دیابتی، معمولاً فقط یک طرف از بدن را درگیر می‌کند.
پس از شروع علائم، ابتدا به سرعت بدتر می‌شوند ولی به تدریج پیشرفت آنها کند می‌شود. اکثر افراد معمولاً در طی چند سال، حتی بدون درمان بهبود پیدا می‌کنند.
4. نوروپاتی کانونی
نوروپاتی کانونی یا تک عصبی، هنگامی رخ می‌دهد که به یک عصب یا یک گروه خاص از اعصاب آسیب برسد و باعث ضعف در ناحیه آسیب دیده شود. این اتفاق بیشتر در دست‌ها، سر، سینه، شکم و پاها رخ می‌دهد. نوروپاتی کانونی به صورت ناگهانی ظاهر می‌شود و معمولاً بسیار دردناک است.
مانند نوروپاتی پروگزیمال، اکثر نوروپاتی های کانونی در طی چند هفته یا چند ماه از بین می‌روند و هیچ آسیب پایداری برجای نمی‌گذارند. شایع‌ترین نوع آسیب کانونی سندروم تونل کارپال است. اگرچه بیشتر افراد علائم سندروم تونل کارپال را احساس نمی‌کنند، اما حدود 25 درصد افراد دیابتی دارای درجاتی از فشار عصبی در مچ دست هستند.
علائم نوروپاتی کانونی شامل موارد زیر است:
- درد، بی حسی، سوزن سوزن شدن انگشتان
- عدم توانایی در تمرکز
- دید دوتایی
- درد پشت چشم
- فلج بل
- درد در مناطق مجزا مانند جلو ران، کمر، ناحیه لگن، قفسه سینه، معده، داخل پا، خارج ساق پا و یا ضعف در انگشت شست پا
چه عواملی باعث نوروپاتی دیابتی می‌شود؟
نوروپاتی دیابتی به دلیل بالا رفتن سطح قند خون در طی مدت زمان طولانی، ایجاد می‌شود. البته عوامل دیگری نیز می‌توانند منجر به آسیب عصبی شوند، مانند:
- آسیب به رگهای خونی ناشی از سطح کلسترول بالا
- آسیب مکانیکی، مانند آسیب‌های ناشی از سندرم تونل کارپل
- سبک زندگی نادرست، مانند سیگار کشیدن یا مصرف الکل
کمبود ویتامین B-12 نیز می‌تواند منجر به نوروپاتی شود. متفورمین، یک داروی رایج است که برای مدیریت دیابت، استفاده می‌شود و می‌تواند سطح ویتامین B-12 را کاهش دهد.
چگونه نوروپاتی دیابتی تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان از طریق سؤال در مورد علائم، بررسی سابقه پزشکی و انجام معاینات فیزیکی می‌توانند وجود نوروپاتی را تشخیص دهند. آنها سطح حساسیت به دما و فشار، ضربان قلب، فشار خون و تونوس ماهیچه‌ای شما را بررسی می‌کنند.
همچنین ممکن است پزشکان، تست فیلامنت انجام دهند تا حساسیت پای شما را بسنجند. برای اینکار، آنها از الیاف نایلونی برای سنجیدن میزان احساس در اندام‌ها استفاده می‌کنند. همچنین ممکن است پزشک شما رفلکس‌های مچ پا را نیز آزمایش کند.
نوروپاتی دیابتی چگونه درمان می‌شود؟
هیچ درمانی برای نوروپاتی دیابتی وجود ندارد؛ اما می‌توانید روند پیشرفت آن را کند کنید. کنترل سطح قند خون بهترین راه برای کاهش احتمال ابتلا به نوروپاتی دیابتی یا کند کردن پیشرفت آن است. این کار، همچنین می‌تواند برخی علائم را کاهش دهد. ترک سیگار و ورزش منظم نیز از راه‌های جلوگیری از نوروپاتی دیابتی است.
مدیریت درد ناشی از نورپاتی دیابتی
ممکن است از داروها برای درمان درد ناشی از نوروپاتی دیابتی استفاده شود. با پزشک خود در مورد داروهای موجود و عوارض جانبی احتمالی آنها صحبت کنید.
همچنین ممکن است بخواهید درمان‌های جایگزینی مانند طب سوزنی را در نظر بگیرید. البته فراموش نکنید اینگونه درمان‌ها تنها زمانی که همراه با دارو و درمان علمی باشند، تأثیر مثبت خواهند داشت.
مدیریت عوارض نوروپاتی دیابتی
بسته به نوع نوروپاتی شما، پزشک می‌تواند استفاده از داروها، روش‌های درمانی مختلف، یا تغییر سبک زندگی را پیشنهاد کند.
به عنوان مثال، اگر به دلیل نوروپاتی در هضم غذا مشکل دارید، ممکن است پزشک پیشنهاد کند که وعده‌های غذایی کمتری بخورید و مقدار فیبر و چربی رژیم خود را محدود کنید.
نوروپاتی محیطی در افراد دیابتی بسیار شایع است و می‌تواند منجر به عوارض جدی پا شود، که به نوبه خود می‌تواند منجر به قطع عضو گردد. اگر به نوروپاتی محیطی مبتلا هستید، مراقبت ویژه از پاها و درمان سریع در صورت آسیب دیدگی یا زخم شدن، اهمیت بسیار بالایی دارند.
آیا می‌توانم از نوروپاتی دیابتی جلوگیری کنم؟
در صورت کنترل هوشیارانه قند خون، غالباً می‌توان از نوروپاتی دیابتی جلوگیری کرد. برای انجام این کار، موارد زیر را رعایت کنید:
- کنترل سطح قند خون
- مصرف داروها طبق تجویز پزشک
- مدیریت رژیم غذایی
- فعال بودن و ورزش کردن
اگر مبتلا به نوروپاتی دیابتی هستید، با دکتر خود همکاری نزدیک داشته و توصیه‌های وی را برای کند کردن پیشرفت بیماری دنبال کنید. با مراقبت مناسب می‌توانید از آسیب اعصاب خود بکاهید و از بروز عوارض جلوگیری کنید.
