چه کسانی در معرض ابتلا به زخم بستر هستند؟
زخم بستر چیست؟
زخم بستر نوعی زخم فشاری است و یکی از شایع ترین مشکلات سلامتی است که در بیمارانی که نیاز به مراقبت طولانی مدت دارند رخ می دهد. تنها در ایالات متحده سالانه بیش از 2.5 میلیون زخم فشاری درمان می شود. مطالعات نتایج متفاوتی ارائه می دهند، اما به طور کلی تخمین زده می شود که حدود 40 تا 50 درصد از بیماران بستری در بیمارستان دچار زخم فشاری از نوع زخم بستر می شوند. یک پژوهش نیز نشان داد که نیاز به مراقبت طولانی مدت در بیماران مبتلا به زخم فشاری نزدیک به 50٪ است در حالی که در بیماران بدون زخم فشاری این الزام و نیاز فقط 16.2٪ بود.
عمدتا شاهد ایجاد زخم های بستر در افرادی هستیم که بنا به دلایل خاص پزشکی محدودیت های حرکتی دارند که نتیجه آن می تواند تشکیل زخم های مزمن باشد، به خصوص اگر محل زخم بیشتر در معرض فشار، سایش و اصطکاک باشد.
افراد بستری که از آسیب نخاعی دارند، افراد مسن دچار مشکلات حرکتی و همو دینامیک، بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند.
علل ایجاد زخم‌های بستر کدام است؟
همانطور که در ابتدا اشاره شد، شناسایی علل و عوامل موثر بر بروز این زخم‌ها یکی از بهترین راه حل های موجود برای جلوگیری از ابتلا به آن است. این دسته از زخم‌ها اغلب به عنوان زخم فشاری نیز شناخته می‌شوند. اگر شما از آن دسته افرادی هستید که تحرک کمی دارید یا مدت زمان طولانی را در رختخواب یا ویلچر سپری می کنید، ممکن است دچار زخم شوید.
همچنین اگر پوست شکننده ای دارید و توانایی حرکت برخی از قسمت‌های بدن خود را ندارید، باید اقدامات پیشگیرانه را انجام دهید. بررسی بیشتر علل بروز این زخم‌ها دید وسیع تری را به شما خواهد داد.
فشار
یکی از اصلی ترین دلایلی که موجب بروز زخم‌های بستر می‌شود، فشار است. ابتلا به زخم در اثر فشار بر پوست و محدود شدن جریان خون در آن به وجود می‌آید. همچنین کاهش تحرک موجب آسیب رسیدن به پوست و بروز زخم‌های این چنینی می‌شود.
فشار مداوم بر قسمت‌های مختلف بدن موجب کاهش جریان خون در بافت‌ها می‌شود. جریان خون یکی از عوامل ضروری برای رساندن اکسیژن و سایر مواد مغذی به اندام‌های بدن است. اگر مواد مغذی مذکور به بافت‌ها نرسد، پوست و بافت های اطراف آن آسیب می بینند و ممکن است از بین بروند.
برای افرادی که تحرک کمی دارند، این نوع مشکلات اغلب در مناطقی رخ می‌دهد که دارای عضله و چربی نیستند و روی استخوان قرار دارند. این مناطق ممکن است ستون فقرات، استخوان دنبالچه، شانه، لگن، پاشنه و آرنج باشد.
اصطکاک
اصطکاک زمانی به وجود می‌آید که بین پوست و لباس و پارچه ارتباطی ایجاد شود. این عامل در واقع ممکن است موجب آسیب دیدگی و بروز زخم بستر شود. اگر پوست فرد شکننده و مرطوب نیز باشد، احتمال اصطکاک و بروز این مشکل بالا می‌رود.
با این اوصاف، یکی از مهم‌ترین اقداماتی که در راستای جلوگیری از ابتلا به زخم‌های بستر باید انجام دهید، خودداری از پوشیدن لباس‌های تنگ و با اصطکاک بالا است. با پوشیدن لباس‌های آزاد و راحت خطر ابتلا به زخم‌های مختلف و آسیب به پوست را کاهش خواهید داد.
کشیدگی پوست
یکی دیگر از دلایل بروز زخم‌های بستر کشیدگی پوست است. برخی مواقع ممکن است پوست در جهت مختلف حرکت کشیده شود و این موضوع آن را مستعد ابتلا به این دسته از زخم‌ها می‌کند. به همین دلیل بهتر است توجه کافی به این موضوع نیز داشته باشید و از بروز آن جلوگیری کنید.
درصورتی که زخم‌های فشاری بهبود نیافته باشند، می‌توانند منجر به بروز عوارض پزشکی جدی از جمله سلولیت (عفونت پوست)، آرتریت سپتیک (عفونت مفصل) و استئومیلیت (عفونت استخوان‌ها) شوند. همه اینها می توانند منجر به سپسیس (عفونت سیستمیک جدی و کشنده در هنگام ورود باکتری به جریان خون) شوند. در برخی موارد نیز عدم درمان زخم فشاری می تواند منجر به نوعی کارسینومای سلول سنگفرشی (یا سرطان) شود.
زخم بستر یا فشاری به دلایل متعددی ایجاد می شوند که همه این عوامل و دلایل با دوره های فشار طولانی مدت ارتباط داشته و معمولاً با کاهش چنین عوامل فشاری نیز درمان می شوند. عواملی که منجر به ایجاد زخم فشاری یا افزایش خطر ابتلا به آن می‌شوند، به شرح ذیل است:
1) بی تحرکی: جلوگیری از دوره های بی تحرکی طولانی مدت مهم ترین گام در پیشگیری و بهبود زخم های فشاری است. این امر شامل انجام فعالیتهای ساده توسط بیمار مانند تغییر وضعیت فیزیکی در رختخواب و بلند شدن از روی صندلی چرخدار به صورت حداقل هر 2 ساعت یکبار می شود. حداقل هر 2 ساعت یکبار تغییر وضعیت نیز توسط پرستاران و یا مراقبین این افراد انجام خواهد شد.
2) سوء تغذیه: وضعیت تغذیه نامناسب می تواند سبب از بین رفتن بافت چربی شود که به عنوان یک بالشتک بر روی مناطق حساس به فشار عمل می کند. تغذیه‌ی نامناسب همچنین منجر به کاهش انعطاف پذیری بافت پوست و کاهش زمان ایجاد زخم فشاری می شود. هدف بخشی از پروسه‌ی درمانی، اصلاح هر گونه کمبود تغذیه‌ای بالقوه است.
3) پرفیوژن ضعیف پوست (یا کاهش جریان خون): هر گونه کاهش جریان خون به پوست می تواند باعث هیپوکسی (کاهش اکسیژن) در بافت های پوست و همچنین کاهش زمان ایجاد زخم فشاری شود. بایستی تلاش برای بهبود پرفیوژن به عنوان بخشی از درمان در نظر گرفته شده و شامل کاهش یا از بین بردن فشار وارده برای جلوگیری از ایسکمی ناشی از فشار، درمان‌های مداخله ای و در برخی موارد درمان هایپرباریک اندیکاسیون است.
4) از دست دادن حس: حس ضعیف و ناچیز به بیماران اجازه نمی‌دهد احساس کنند که فشار وارده به بدن آنها در حال افزایش و مشکل‌ساز است. در این حالت نیز گنجاندن اقداماتی با هدف افزایش آگاهی در بیماران دارای حس ضعیف یا فاقد حس در برنامه درمانی نکته‌ای کلیدی است.
به علاوه، زخم بستر می‌تواند از چندین عامل و علت دیگر نیز ناشی شود که با فشار مرتبط نیستند، اما باید از آنها آگاه بود.
1) رطوبت: افزایش رطوبت در دوره های طولانی می تواند منجر به ماسیراسیون یا خیس‌خوردگی پوست شده و بدین ترتیب، پوست را بیشتر در معرض آسیب ناشی از فشار و سایر نیروها قرار دهد. در برخی موارد نیز رطوبت می‌تواند دلیل اصلی ایجاد زخم بستر باشد، حتی در صورت عدم وجود فشار.
2) اصطکاک/برش: زخم‌های ناشی از اصطکاک یا بریدگی و پارگی‌های پوستی می‌توانند یکی دیگر از علل بالقوه ایجاد زخم بستر باشند که از حرکت پوست بر روی سطح یک جسم ثابت ناشی می‌شوند. این عارضه می تواند در اثر رفتاری به سادگی بالا کشیدن ملحفه یا تشک برای قرار دادن بیمار در رختخواب باشد – بنابراین هنگام انتقال بیمار روی تخت و شرایط اینچنینی باید دقت خاصی داشت.
علائم و نشانه ها
علائم ابتدایی زخم بستر، شامل تغییراتی است که در دما و ظاهر پوست ایجاد می شود که می تواند همراه با احساس آزردگی در ناحیه باشد. در برخی مواقع، شاهد بروز تاول در ناحیه درگیر نیز خواهیم بود.
هر گونه آسیب، ناتوانی و یا افزایش سن که باعث محدود شدن دامنه حرکتی فرد شود، احتمال ایجاد این مشکل را به دلیل وارد آمدن فشار به ناحیه درگیر افزایش می دهد.
وارد آمدن فشار طولانی مدت به استخوان یک ناحیه، زمانی که بیمار برای مدت زمان طولانی باید به طور ثابت باقی بماند، باعث مختل شدن روند خونرسانی و اکسیژن رسانی به ناحیه و بافت های اطراف و در نهایت ایجاد زخم بستر خواهد شد.
علاوه بر عدم تحرک و طی شدن دوره بهبودی بعد از جراحی، برخی دیگر عوامل در بروز زخم بستر دخیل هستند، که عبارتند از:
- تغذیه نامناسب
- ابتلا به بیماری هایی مانند دیابت و بیماری شریان محیطی
- پایین بودن سطح آلبومین
- کم خونی (آنمی)
- چاقی و اضافه وزن
مرطوب بودن بیش از حد بدن و یا اصطکاک سطح بدن با محیط اطراف، از جمله عوامل موثر در بروز زخم بستر می باشد.
انواع زخم بستر
در این مورذ، شاهد قرمز شدن سطح پوست هستیم که بعد از برداشتن فشار، پوست ناحیه به رنگ طبیعی و سفید خود باز نخواهد گشت. در صورتی که از شدت آسیب کاسته نشود، زخم پیشرفت خواهد کرد.
از جمله علائم و نشانه های زخم بستر درجه یک می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تغییر دمای ناحیه درگیر که می تواند سرد و یا گرم باشد
- سفت و یا نرم شدن پوست ناحیه
- حساس شدن پوست ناحیه درگیر
- زخم بستر درجه دو
یکی از مشخصات زخم بستر درجه دو، از دست رفتن پوست ناحیه است، اما لایه های عمقی تر پوست درگیر نخواهند شد.
این نوع، کم عمق بوده و معمولا مرکز زخم قرمز رنگ می باشد. تاول های سالم و یا آن دسته از تاول هایی که بخشی از آن ها ترکیده است، در دسته درجه دو قرار می گیرند.
- زخم بستر درجه سه و چهار
در زخم بستر درجه سه و چهار، لایه های عمقی تر پوست، از جمله تاندون ها، ماهیچه ها، غضروف و استخوان نیز درگیر خواهند شد و بخش عمده ای از پوست از بین خواهد رفت.
درمان و پیشگیری
در وهله اول، تغییر پوزیشن بیمار و کاستن از فشار وارده به یک ناحیه و پیشگیری از ساییده شدن پوست با سطوح، یکی از اقدامات موثر در پیشگیری از بروز زخم بستر می باشد. علاوه بر این مورد، داشتن رژیم غذایی سالم، مصرف مکمل و نوشیدن آب به میزان کافی، به پیشگیری از ایجاد این مشکل کمک می کند.
اقدامات درمانی برای انواع زخم های بستر به شرح زیر می باشد:
- تغییر پوزیشن بیمار هر دو ساعت یک بار
- تمیز و خشک نگه داشتن پوست
- عدم ماساژ دادن نقاط استخوانی
- مصرف کافی پروتئین و کالری در رژیم غذایی
- داشتن فعالیت بدنی تا حد امکان
- قرار گرفتن سر و بدن بیمار در یک راستا تا از میزان اصطکاک کاسته شود
Source: https://www.woundsource.com/patientcondition/risk-patient-pressure-ulcersinjuries
