معنی دبریدمان (Debridement)
دبریدمان به معنای برداشتن بافت پوست مرده یا عفونی برای کمک به بهبودی زخم است. همچنین این روش در برداشتن و خارج سازی اجسام و مواد خارجی از روی بافت پوست نیز کاربرد دارد.
استفاده از روش دبریدمان برای زخمهایی که بهبود پیدا نمیکنند ضروری است. معمولاً بهبودی چنین زخمهایی در همان مرحله اول درمان متوقف میشود. با کمک این روش و با برداشتن بافتهای مرده از روی زخم، روند بهبودی مجدداً آغاز میشود.
دبریدمان زخم میتواند:
- به رشد بافت سالم کمک کند
- احتمال به جای ماندن اثر زخم را کاهش میدهد
- عوارض عفونت را کاهش میدهد
چه زمانی دبریدمان ضروری است؟
استفاده از دبریدمان برای همه زخمها ضروری نیست.
به طور معمول، از دبریدمان برای زخمهای قدیمیای استفاده میشود که به درستی بهبود پیدا نمیکنند. همچنین برای زخمهای شدید و عفونی که وضعیت آنها به مرور بدتر میشود نیز از دبریدمان استفاده میکنند.
اگر در معرض خطر عفونت زخم هستید، دبریدمان برای شما ضروری است.
در بعضی از موارد، حتی زخمهای شدید و تازه نیز نیاز به دبریدمان دارند.
انواع دبریدمان
استفاده از بهترین نوع دبریدمان به موارد زیر بستگی دارد:
- وضعیت زخم
- سن بیمار
- وضعیت کلی سلامت بیمار
- خطر عوارض جانبی
معمولاً از ترکیب انواع مختلف دبریدمان که در ادامه اشاره میکنیم برای درمان زخمها استفاده میشود:
دبریدمان زیستی (Biological)
در دبریدمان زیستی یا دبریدمان بیولوژیکی از لاروهای سترون (نازا) نوعی مگس به نام Lucilia که به طور معمول آن را با نام مگس شیشه سبز میشناسند، استفاده میکنند. از این جهت به این فرآیند لارو درمانی، دبریدمان لاروی و جراحی زیستی نیز گفته میشود.
در این روش، لاروها با خوردن بافتهای قدیمی به بهبود زخم کمک میکنند. همچنین این لاروها با آزاد کردن مواد آنتی باکتریال و از بین بردن باکتریهای مضر، در کنترل عفونت زخم نقش موثری دارند.
این لاروها به صورت مستقیم روی زخم قرار میگیرند یا درون کیسههای مشبک به همراه پانسمان در محل زخم نگهداری میشوند. این لاروها به مدت 24 تا 72 ساعت بدون تغییر در محل باقی میمانند و سپس هفتهای دو بار آنها را با لاروهای جدید جایگزین میکنند.
دبریدمان بیولوژیکی برای زخمهایی که بزرگ هستند و یا توسط باکتریهای مقاوم به آنتی بیوتیک مانند MRSA آلوده شدهاند، بهترین گزینه به حساب میآید. همچنین در شرایطی که به دلایل پزشکی امکان عمل جراحی وجود نداشته باشد، از این روش درمانی به عنوان روش جایگزین استفاده میشود.
دبریدمان آنزیمی
در دبریدمان آنزیمی یا دبریدمان شیمیایی، از پماد یا ژلهای حاوی آنزیم برای نرم کردن بافتهای ناسالم استفاده میشود. این آنزیمها را ممکن است از حیوانات، گیاهان یا باکتریهای خاص به دست آورده باشند.
از این پمادها یا ژلهای آنزیمی روزی یک یا دو بار استفاده میشود. زخم توسط پانسمان پوشیده میشود و مرتباً پانسمان آن را تغییر میدهند. با استفاده از این داروها، زمانی که پانسمان از روی زخم برداشته میشود، قسمتی از بافت مرده نیز به همراه پانسمان جدا میشود.
استفاده از دبریدمان آنزیمی در صورت بروز مشکلات خونریزی یا بالا بودن خطر عوارض جراحی برای بیمار، گزینه ایده آلی است.
در مقابل استفاده از این روش برای زخمهای بزرگ که عفونت شدیدی دارند، توصیه نمیشود.
دبریدمان اتولیز
دبریدمان اتولیتیک یا دبریدمان اتولیز روشی است که در طی آن از آنزیمها و مایعات طبیعی بدن برای نرم کردن بافت مرده استفاده میکنند. این کار با استفاده از پانسمانهای حفظ کننده رطوبت که به طور معمول یک بار در روز تعویض میشوند، انجام میگیرد. در این روش زمانی که رطوبت (شامل مایعات طبیعی بدن و آنزیمهای بدن) درون پانسمان جمع میشود، بافت قدیمی و مرده متورم شده و از روی زخم جدا میگردد.
دبریدمان اتولیز روش مناسبی برای زخمهایی با عفونت شدید و زخمهای فشاری (زخم بستر) گزینه مناسبی نیست.
اگر زخم عفونی دارید که تحت درمان قرار گرفته است، میتوانید از روش دبریدمان اتولیز در کنار نوع دیگری از دبریدمان برای دریافت نتیجه بهتر استفاده کنید.
دبریدمان مکانیکی
دبریدمان مکانیکی رایجترین نوع دبریدمان زخم است. در این روش بافت ناسالم با فشار نیروی خارجی از روی زخم برداشته میشود..
انواع دبریدمان مکانیکی عبارتند از:
- آب درمانی. در این روش از آب جاری برای شستشوی بافتهای ناسالم و قدیمی استفاده میشود. این روش ممکن است شامل حمام گردآبی، درمان زیر دوش یا استفاده از لوله سرنگ و سوند باشد.
- پانسمان خشک شونده. در این روش گاز مرطوب روی زخم قرار داده میشود. بعد از خشک شدن گاز و چسبیدن پانسمان به زخم، با برداشته شدن پانسمان بافت مرده نیز از روی زخم جدا میشوند.
- پدهای دبریدمان مونوفیلامنت. در اینجا یک پد پلی استری نرم به آرامی روی زخم کشیده میشود. انجام این کار باعث جدا شدن بافتهای مرده و ناسالم به همراه کثیفیها از روی زخم خواهد شد.
استفاده از دبریدمان مکانیکی برای انواع زخمهای عفونی یا غیر عفونی گزینه مناسبی است.
دبریدمان تیز یا دبریدمان توسط جراحی
در دبریدمان توسط جراحی با بریدن بافتهای ناسالم، این بافتها را از روی زخم جدا میکنند. مشخص است که در این روش از ابزار و تیغهای جراحی استفاده میکنند. به دلیل دقیق نبودن این روش ممکن است بافت سالم اطراف زخم نیز در هنگام برش دادن آسیب ببیند. به همین دلیل به این روش دبریدمان قدیمی نیز می گویند. دبریدمان تیز یا دبریدمان توسط جراحی، به بیهوشی نیاز دارد و توسط جراح انجام میگیرد.
معمولاً استفاده از دبریدمان توسط جراحی اولین انتخاب متخصصان سلامت نیست. این روش زمانی انجام میگیرد که روشهای دیگر دبریدمان کارایی نداشته باشند یا نیاز به درمان سریع وجود داشته باشد.
در مجموع از دبریدمان توسط جراحی برای زخمهای عمیق، بزرگ و بسیار دردآور استفاده میشود.
دبریدمان دندانپزشکی
دبریدمان دندانپزشکی روشی است که در آن جرمها و پلاکها از روی دندانها برداشته میشود. این روش با نام دبریدمان دهانی کامل نیز شناخته میشود. اگر بعد از چند سال بخواهید دندانهای خود را دوباره تمیز و سفید کنید، دبریدمان دندانپزشکی روش مناسبی برای شما خواهد بود.
برخلاف دبریدمان زخم، در دبریدمان دندانپزشکی هیچ بافتی (سالم یا ناسالم) برداشته و از بین برده نمیشود.
در طی فرآیند دبریدمان انتظار چه چیزی را داشته باشید
آماده سازی قبل از شروع فرآیند دبریدمان زخم به موارد زیر بستگی دارد:
- شرایط زخم
- شرایط سلامتی
- نوع دبریدمان انتخاب شده
آماده سازی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- معاینه بدنی
- بررسی شرایط و اندازه زخم
- استفاده از داروهای ضد درد (دبریدمان مکانیکی)
- بی حسی موضعی یا بیهوشی (دبریدمان توسط جراحی)
اگر نیاز به بیهوشی کامل باشد باید شرایط بیهوشی را که پزشک به اطلاع شما میرساند رعایت کنید و حتی در بیمارستان بستری شوید. همچنین باید قبل از انجام عمل برای مدت مشخصی از غذا خوردن خودداری کنید.
دبریدمان های غیر جراحی در مطب پزشک یا در اتاق بیمار انجام میگیرند. در این صورت پزشک معالج یک روند درمانی خاص را برای دو تا شش هفته و حتی بیشتر تکرار میکند تا زخم به طور کامل التیام یابد.
در مقابل دبریدمان تیز یا جراحی سریعتر از روشهای دیگر است. در طی این روش، جراح با استفاده از ابزارهای مختلف وضعیت زخم را بررسی میکند. جراح بافت قدیمی، ناسالم و مرده را برش میدهد از روی زخم خارج میکند. سپس زخم را شستشو میدهد و تمیز میکند. در صورتی که نیاز به پیوند پوست باشد، جراح پوست جدید را در جای خود قرار میدهد.
در اغلب موارد، دبریدمان آنقدر تکرار میشود تا زخم به طور کامل بهبود پیدا کند. بر اساس نوع زخم ممکن است از روشهای مختلف دبریدمان به صورت متوالی استفاده شود.
آیا دبریدمان دردناک است؟
دبریدمان زیستی، آنزیمی و اتولوتیک معمولاً بدون درد هستند یا درد بسیار کمی ایجاد میکنند.
در مقابل دبریدمان مکانیکی و دبریدمان توسط جراحی میتوانند دردناک باشند.
اگر از دبریدمان مکانیکی برای درمان زخم شما استفاده شود، ممکن است داروهای ضد درد و مسکن نیز برای شما تجویز کنند.
در دبریدمان توسط جراحی، بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی روی شما اعمال خواهد شد. بی حسی موضعی محل زخم را بی حس میکند و با بیهوشی عمومی نیز شما به خواب خواهید رفت. بنابراین در هنگام انجام دبریدمان توسط جراحی عملاً شما چیزی حس نخواهید کرد.
گاهی اوقات تعویض پانسمان زخم میتواند دردناک باشد. در این صورت میتوانید با پزشک معالج خود در مورد داروهای مسکن یا روشهای دیگر برای کنترل درد صحبت کنید.
مراقبت از زخم دبریدمان شده
مراقبت از زخم بعد از دبریدمان اهمیت زیادی دارد. این کار به بهبودی زخم کمک میکند و خطر عوارض را به حداقل میرساند.
در اینجا به آنچه میتوانید برای محافظت از زخم خود در طول روند بهبودی انجام دهید اشاره میکنیم:
- مرتباً پانسمان را تغییر دهید. این تغییر میتواند روزانه یا طبق دستور پزشک باشد.
- پانسمان را خشک نگه دارید. از ورود به استخر، حمام و وان خود داری کنید. برای حمام کردن باید از دستورات پزشک پیروی کنید.
- زخم را تمیز نگه دارید. همیشه قبل و بعد از لمس زخم دستهای خود را به خوبی بشویید.
- به زخم فشار وارد نکنید. برای جلوگیری از قرار دادن فشار وزن روی زخم از بالشتکهای مخصوص استفاده کنید. اگر زخم شما روی پایتان قرار دارد ممکن است به عصا احتیاج داشته باشید.
پزشک معالج احتمال دستور العمل های خاصی برای نحوه مراقبت از زخم به شما ارائه خواهد داد.
بهبودی بعد از جراحی دبریدمان
به طور کلی روند بهبودی بین 6 تا 12 هفته طول میکشد.
بهبودی کامل به شدت، اندازه و محل زخم بستگی دارد. همچنین روش دبریدمان استفاده شده نیز تأثیرگذار خواهد بود.
پزشک مشخص خواهد کرد که چه زمانی میتوانید به کار و زندگی عادی خود برگردید. اگر شغل شما به فعالیت جسمی احتیاج دارد یا ناحیه آسیب دیده از بدن را درگیر میکند، حتماً این موضوع را با پزشک معالج در میان بگذارید.
همانطور که قبلاً اشاره کردیم مراقبت از زخم برای بهبودی کامل ضروری است است. به همین دلیل شما باید:
- غذای سالم بخورید. بدن شما برای بهبودی به مواد مغذی احتیاج دارد.
- از کشیدن سیگار خودداری کنید. سیگار کشیدن باعث بروز اشکال در رسیدن مواد غذایی و اکسیژن به زخم میشود. این موضوع از بهبودی کامل زخم جلوگیری میکند. سیگار نکشیدن میتواند مشکل باشد اما پزشک میتواند با ایجاد یک برنامه ترک سیگار مناسب به شما کمک کند.
- برای پیگیری به پزشک مراجعه کنید. پزشک باید زخم شما را معاینه کند تا مطمئن شود زخم در حال بهبودی است.
عوارض دبریدمان
مانند همه روشهای پزشکی، ممکن است دبریدمان نیز عوارضی به همراه داشته باشد.
این عوارض شامل موارد زیر میشود:
- تحریک
- خونریزی
- آسیب به بافت سالم
- واکنش آلرژیک
- درد
- عفونت باکتریایی
حتی با وجود این عوارض جانبی احتمالی، همچنان فواید دبریدمان از خطرات آن بسیار بیشتر است. بسیاری از زخمها بدون دبریدمان درمان پیدا نمیکنند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
به زخم خود توجه کنید. اگر متوجه عفونت شدید، سریعاً با پزشک معالج خود تماس بگیرید.
نشانههای عفونت زخم شامل موارد زیر میشود:
- افزایش درد
- قرمزی
- ورم
- خون ریزی بیش از حد
- ترشحات جدید
- بوی بد
- تب
- لرز
- حالت تهوع
- استفراغ
اگر در زمان دبریدمان تحت بیهوشی عمومی قرار داشتهاید، در صورت بروز این علایم به پزشک مراجعه کنید:
- سرفه
- مشکل در تنفس
- درد قفسه سینه
- حالت تهوع شدید
- استفراغ
خلاصه مطلب
اگر زخم شما بهتر نمیشود، ممکن است نیاز به دبریدمان داشته باشید. این روش با از بین بردن بافت مرده یا آلود، باعث بهبود زخمها میشود. دبریدمان میتواند با استفاده از لاروهای زنده، پانسمانهای مخصوص یا پمادهایی که بافت را نرم میکنند انجام شود. همچنین بافت ناسالم میتواند با فشار نیروی خارجی مانند فشار آب یا یک نیروی مکانیکی بریده شده یا برداشته شود.
بهترین نوع دبریدمان بستگی به نوع زخم شما دارد. غالباً از چندین روش دبریدمان به صورت متوالی برای بهبود زخمها استفاده میشود.
بهبودی در این روش بین 6 تا 12 هفته طول میکشد. در این مدت مراقبت مناسب از زخم به شما کمک میکند تا زخم شما به درستی بهبود پیدا کند. در صورت افزایش درد، تورم یا علائم جدید در این مدت زمان، باید به پزشک خود مراجعه کنید.
منبع: healthline