آشنایی با انواع زخم
همه ی ما تجربه داشتن زخم حتی به اندازه سر سوزن داشته ایم که معمولا به آن توجه نکرده و در موارد شدید شاید از چسب زخم استفاده کرده ایم.اما زخم ها همیشه به اندازه ای نیستند که بتوان به راحتی با چسب زخم درمان کرد. زخم های خطرناکی نیز وجود دارند که درمان های طولانی و دشوار دارند. در این مقاله ما قصد داریم تا انواع زخم ها را معرفی و مورد بررسی قرار دهیم تا آشنایی لازم و کافی در مورد آن ها داشته باشید.
زخم عبارت است از گسیختگی یک اپیتلیوم یا پوشش در هر قسمتی از بدن اعم از پوست، مخاط دستگاه گوارشی و… که براساس نوع زخم در هر قسمتی از بدن، درمان‌ها متفاوت خواهند بود. پس زخمها می‌توانند در نقاط مختلفی از بدن چه در ارگانهای داخلی مانند دستگاه گوارش یا در ارگان خارجی مانند پوست ایجاد شوند.
انواع زخم
زخم ها را می توان بر اساس نحوه ایجاد آنها، میزان پاکیزگی و میزان شدت آن ها دسته بندی کرد.اما به طور کلی زخم ها یا به صورت باز هستند یا بسته. در ادامه هر کدام را بررسی کرده و انواع زخم ها را معرفی میکنیم.
زخم هاي حاد :
زخم هاي حاد به زخم هايي گفته ميشود كه مدت زمان ترميم آنها بين ٣ تا ٢١ روز است . زخمهايي كه ترميم آنها بيشتر از اين زمان به طول انجامد جزء زخمهاي مزمن دسته بندي ميشود .
زخمهاي حاد مانند : زخمهاي جراحي ، بريدگي ، سوختگي ، ارتوپدي و …
زخم هاي مزمن :
زخمهايي هستند كه مدت زمان ترميم آنها از ٢١ روز تا چندين سال به طول انجاميده است . مثال زخم هاي مزمن بسيار زياد و قابل بحث است كه كل تخصص و مطالب سايت و كلينيك ما درمان زخم هاي مزمن و درمان نشده ي ي سالهاي طولاتي است . زخم هاي حاد با يك بخيه يا پانسمان مناسب ترميم ميشوند ، زخم هاي مزمن هستند كه بيمار را مستاصل و در جست و جوي درمانگر ميكند .
زخم های مزمن
زخم مزمن، نوعی زخم باز است که در اثر آسیب‌دیدگی، گردش خون ضعیف یا فشار وارده بر پوست ایجاد میشود.
ممکن است روند ترمیم جراحات پوستی بسیار طولانی باشد. در صورت عدم درمان، این زخمها عفونی شده و منجر به عارضه‌هایی برای سلامت بیمار میشود.
ممکن است این جراحات در هر قسمتی از پوست ایجاد شوند. بسته به نوع زخم، محل تشکیل این زخمها در پاها، دهان یا لب‌ها، پهلوها و باسن است.
در این مقاله درمورد انواع زخمها، علائم، روش تشخیص و درمان‌های خانگی برای زخم های مزمن توضیح داده میشود.
علائم زخم مزمن
زخم مزمن زخمهایی باز هستند که شدت آنها متفاوت است و اغلب به‌صورت آسیب‌دیدگی‌هایی جزئی روی پوست ایجاد می‌شوند.
در موارد جدی‌تر، این جراحات به زخمهایی عمیق تبدیل می‌شوند که ممکن تا بافت عضلات گسترش پیدا کنند و استخوان‌ها و مفاصل را تحت تأثیر قرار دهند.
علائم جراحات پوستی شامل:
- تغییر رنگ پوست
- خارش
- پوسته پوسته شدن
- التهاب پوست اطراف زخم
- خشک شدن پوست اطراف زخم
- درد یا سوزش اطراف محل آسیب‌دیدگی
- ترشح چرک شفاف یا خونی از زخم
- بوی بد از محل آسیب‌دیدگی
- ریزش مو در اطراف زخم
انواع جراحات پوستی
افراد ممکن است به این نوع جراحات پوستی مبتلا شوند:
جراحات وریدی
جراحات وریدی، زخمهایی باز و کم‌عمق هستند که در اثر گردش خون ضعیف در ساق پا ایجاد می‌شوند.
آسیب‌دیدگی دریچه‌ها در رگ‌های پا باعث میشود خون به سمت قلب برنگردد. این مسئله منجر به جمع شدن خون در پا شده و در نتیجه پا ورم خواهد کرد. این ورم فشار زیادی را به پوست وارد می‌کند و باعث بروز زخم میشود.
زخمهای شریانی (ایسکمیک)
زخمهای شریانی زمانی ایجاد می‌شوند که خون یا اکسیژن کافی به اندام تحتانی نرسد. نبود اکسیژن منجر به تخریب بافت‌ها شده و باعث ایجاد زخم میشود.
زخمهای شریانی ممکن است روی مچ، ساق و یا انگشتان پا ایجاد شوند.
زخمهای دیابتی
زخمهای نوروپاتیک یکی از عوارض شایع ناشی از عدم کنترل دیابت به شمار می‌آیند. بالا بودن سطح قند خون به مرور زمان باعث آسیب‌دیدگی عصب‌ها میشود. این مسئله منجر به بی‌حسی دست و پا خواهد شد.
به این وضعیت، نوروپاتی می‌گویند. نوروپاتی در ٦٠ تا ٧٠ درصد بیماران مبتلا به دیابت شایع است.
زخمهای نوروپاتیک در اثر گسترش زخمهای کوچک‌تر مانند تاول‌ها یا بریدگی‌های کوچک ایجاد می‌شوند. ممکن است بیمار مبتلا به دیابت تا زمانی که ترشحات زخم بیرون نزده یا دچار عفونت نشده، متوجه بروز زخم نشود. در صورت عفونت یا ترشح، زخم بوی بدی خواهد داشت.
زخم بستر یا زخمهای فشاری
زخمهای دکوبیتوس که به آنها زخمهای فشاری یا زخم بستر هم گفته میشود در اثر فشار مداوم یا ساییدگی پوست ایجاد می‌شوند.
نهایت فشاری که بافت پوست میتواند تحمل کند، ٣٠ تا ٣٢ میلی‌متر جیوه است. اگر این مقدار بیشتر شود، منجر به ضعیف شدن گردش خون، تخریب بافت و در نهایت تشکیل زخم خواهد شد.
اگر زخمهای دکوبیتوس به موقع درمان نشوند، ممکن است به تاندون، رباط و بافت عضلات آسیب بزنند.
زخم بورولی
زخم بورولی عارضه‌ای ناشی از باکتری مایکوباکتریوم اولسرانس است. عفونت ناشی از این باکتری منجر به زخمهایی بزرگ روی پاها و دست‌ها میشود.
اگر زخم بورولی به موقع درمان نشود، منجر به آسیب‌دیدگی دائمی و ناتوانی خواهد شد.
درماتیت استاز
درماتیت استاز عارضه‌ای است که منجر به التهاب و ورم پوست و تشکیل زخمهایی روی پاها میشود. این زخمها ناشی از جمع شدن مایعات در اثر گردش خون ضعیف هستند.
طبق گفته‌ی انجمن ملی اگزما، درماتیت استاز در میان زنان بالای ٥٠ سال نسبت به مردان شایع‌تر است.
چه عواملی باعث بروز جراحات پوستی میشود؟
انواع جراحات پوستی به دلایل مختلفی بروز پیدا می‌کنند؛ از گردش خون ضعیف گرفته تا عفونت باکتریایی.
در وهله‌ی اول، جراحات پوستی ممکن است به شکل خراشی جزئی یا تغییر رنگ پوست باشد. به مرور زمان، بافت پوست از بین می‌رود و زخمی کم عمق تشکیل میشود.
تشخیص
پزشک با دیدن ظاهر زخم میتواند آن را تشخیص دهد. سابقه‌ی درمانی بیمار و علائم نیز به پزشک کمک می‌کند تا پیش از انجام روند درمانی، عامل زمینه‌ای ایجاد زخم را تشخیص دهد.
درمان
پزشک نحوه‌ی درمان جراحت پوستی را تعیین می‌کند.
درمان جراحات پوستی به شدت آن و عامل ایجاد زخم بستگی دارد.
اگر زخم کوچک باشد و هیچ نشانه‌ای از عفونت نداشته باشد، امکان درمان آن در منزل وجود دارد. درمان زخمهای سطحی بیشتر بر پیشگیری از عفونت متمرکز است. زخم را تمیز نگه دارید و درصورتی که ترشح نداشت، روی آن را ببندید.
علائم زخم عفونی شامل ورم، درد، ترشح یا بوی بد است. افرادی که دارای این علائم باشند، باید فوراً از پزشک کمک بگیرند.
درمان زخم حاد شامل:
- برداشتن بافت مرده برای تحریک روند ترمیم زخم
- استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی برای درمان عفونت باکتریایی
- مصرف داروهای مسکن برای از بین بردن درد
گردش خون ضعیف عامل اصلی تشکیل جراحت پوست است. بهبود گردش خون به درمان و پیشگیری از بروز زخم کمک می‌کند.
برخی از روش‌های بهبود گردش خون و پیشگیری از زخم شامل موارد زیر است:
- پوشیدن جوراب‌های فشاری
- بالا نگه داشتن پا
- ترک سیگار
- ورزش منظم
- حفظ تناسب وزن
عوارض
اگر شخص تحت درمان قرار نگیرد، جراحات پوستی به زخمهای مزمن تبدیل می‌شوند یا به شدت عفونت می‌کنند.
بعضی از عوارض جراحات پوستی که به موقع درمان نشده‌اند، شامل این موارد است:
- سلولیت، عفونت باکتریایی که بر لایه‌های عمقی پوست و بافت نرم آن تأثیر می‌گذارد
- عفونت یا مسمویت خونی در اثر عفونت باکتریایی
- عفونت استخوان
- قانقاریا یا بافت مرده ناشی ناکافی بودن خون
درمان‌های خانگی
ممکن است افراد برای کاهش علائم و بهبود زخمهای سطحی و همین‌طور جلوگیری از عفونت و عوارض این زخمها از معالجات خانگی استفاده کنند:
محلول سالین
محلول سالین، ترکیبی استریل از آب مقطر و نمک است. افراد می‌توانند از محلول سالین برای شستشو و برداشتن پوست مرده‌ی زخم استفاده کنند.
محلول‌های سالین معمولاً حاوی 0.09 درصد نمک است، بنابراین باعث آزردگی زخم نخواهد شد. می‌توانید این محلول را خریداری کرده یا خودتان در منزل آن را درست کنید.
عسل
عسل به دلیل داشتن قند و پلی‌فنول دارای خاصیت ضدمیکروبی است. مطالعات آزمایشگاهی و بالینی نشان داده است که عسل برای اختلالات پوستی مؤثر است.
جمع‌بندی
جراحات پوستی در اثر گردش خون ضعیف، عفونت یا فشار طولانی مدت روی پوست ایجاد می‌شوند. درمان زودهنگام زخم خطر ابتلا به عفونت یا عوارض جدی را کاهش می‌دهد. زخمهای عفونی ممکن است به تخلیه و درمان‌هایی با آنتی‌بیوتیک نیاز داشته باشند.
افراد می‌توانند به کمک این موارد از بروز جراحات پوستی پیشگیری کنند:
- درمان بیماری‌هایی که منجر به گردش خون ضعیف میشود؛ مانند رگ‌های واریسی، نارسایی وریدی و دیابت
- ترک سیگار
- حفظ تناسب وزن
- خودداری از نشستن یا دراز کشیدن طولانی مدت بدون تغییر حالت بدن
اگر مشکوک به ابتلا به جراحات پوستی هستید و یا روند ترمیم این زخمها در بدن شما به آهستگی پیش می‌رود، با پزشک صحبت کنید.
انواع زخم های باز:
زخم باز جراحتی است که منجر به آسیب بافتی از بدن، معمولاً پوست، میشود. معمولاً همه‌ی افراد در زندگی زخم باز را تجربه خواهند کرد. بیشتر زخمهای باز خفیف بوده و در خانه قابل درمان اند.
1) خراشیدگی یا ساییدگی:
این مورد از انواع زخم دردناک است اما خونریزی زیادی ندارد، زیرا بیشتر اعصاب ناحیه آسیب می بیند. این زخم بر اثر ساییده شدن لایه فوقانی پوست ایجاد میشود.قابل توجه است که اگر در این زخم ، خراشیدگی وسیع باشد یا ذرات خاک و اجسام خارجی داخل آن فرو رفته باشند، میتواند خطرناک واقع شود و نیاز به توجه دارد.آسیب ناشی از برخورد با آسفالت خیابان از جمله زخم های از نوع ساییدگی است.
2) زخم های شکاف دار یا بریدگی ها:
زخمی است که لبه‌های صاف داشته و شبیه بریدگی جراحی یا بریدگی با لبه کاغذ است. این زخم، سوزش زیادی داشته و شدت خونریزی در این نوع زخم، بسته به عمق بریدگی، محل و اندازه زخم متفاوت است.در این زخم دیواره زخم منظم و مستقیم است که با وسایل برنده مثل چاقو ، شیشه و غیره ایجاد میشود این زخمها میتواند سطحی باشد که تنها لایه‌های بیرونی پوست از بین می‌رود و یا عمقی باشد که میتواند تمام ضخامت پوست و یا نسوج زیر پوستی ، عضلات ، عروق خونی و اعصاب را درگیر کند. خونریزی در این نوع زخم، بسته به عمق بریدگی، محل و اندازه زخم متفاوت است. این زخمها همراه با التیام سریع می‌باشد.
3) پاره شدگی:
پارگی شکافی عمیق است که منجر به پاره شدن پوست میشود. برخورد با اجسام نوک تیزی مانند چاقو، وسایل و ابزار صنعتی منجر به پارگی میشود. اگر پارگی عمیق باشد، خونریزی هم شدید و ادامه دار خواهد بود.
4) سوراخ شدگی:
زخمی عمیق که در اثر وارد شدن یک جسم نوک تیز ایجاد میشود. زخمهای سوراخ شده خود به دو دسته تقسیم می شوند:
زخم گلوله:
مانند ورود گلوله به بدن که ممکن است در بدن باقی بماند و یا این که از بدن عبور کند که در این صورت دو منفذ در بدن ایجاد میشود. این زخمها اغلب آلوده هستند به علت این که گلوله نسوج آسیب دیده گرد و غبار و ذرات لباس به داخل زخم کشیده می‌شوند و به همین دلیل زخم گلوله را باید آلوده فرض کرد ضمناً زخم گلوله ممکن است منظم نباشد چون استخوان میتواند مسیر گلوله را منحرف کند.
زخم خنجر:
مانند چاقو ، میخ یا سایر اجسام نوک تیز که در زخم می‌ماند. علاوه بر اجسام خارجی فرو رونده ، سوراخ ممکن است توسط گاز حیوان یا انسان نیز ایجاد شود . این جراحت همیشه باعث خونریزی شدید نمی‌شود، ولی در سوراخ‌شدگی‌های شکم و قفسه سینه،احتمال خونریزی‌های شدید و مرگ زیاد است .
5) کنده شدگی یا جداشدگی:
در این نوع زخم تمام یا بخشی از پوست و بافت زیر آن جدا می‌شوند. جداشدگی در هنگام تصادف‌های رانندگی شدید، انفجارها و تیراندازی‌ها رخ می‌دهد. خونریزی ناشی از این زخم سنگین و سریع است.
6) قطع عضو:
همانطور که از نامش پیداست این زخم بسیار بزرگ بوده و در آن عضوی از بدن قطع شده است. این نوع زخم ها بسیار خونریزی داشته که همراه با درد زیاد است.
درمان انواع زخم باز:
برخی از زخمها در خانه بهبود پیدا می‌کنند، ولی برای درمان باقی زخمها نیاز به مراجعه به اماکن درمانی است. زخمهای کوچک‌تر و خفیف در خانه قابل درمان هستند. در ابتدا محل زخم را شسته و ضدعفونی کنید تا همه‌ی آلودگی‌ها از سطح آن برداشته شود. با فشار دادن سطح زخم تورم و خونریزی را کنترل کنید. مقاله ترمیم زخم مرطوب و خشک را بخوانید.
برای پانسمان زخم حتما از گاز استریل استفاده کنید. اگر زخم خیلی کوچک باشد بدون نیاز به پانسمان بهبود پیدا می‌کند. زخم باید به مدت ۵ روز تمیز و خشک باقی بماند. از طرفی دیگر فرد در این مدت باید به خوبی استراحت کند.اگر زخم ایجاد تاول و یا ورم کرده است از یخ استفاده کنید. سعی کنید زخم را در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار ندهید و در غیر این صورت از کرم ضدآفتاب با حداقل فاکتور SPF 30 استفاده کنید.
بسیاری از زخمها در خانه بهبود پیدا می‌کنند ولی در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
- عمق زخم بیشتر از 2 سانتی متر باشد
- با فشار مستقیم خونریزی متوقف نشود
- خونریزی بیشتر از ۲۰ دقیقه ادامه داشته باشد
- خونریزی ناشی از تصادف شدید باشد
- زخم های ناشی از له شدگی و سوختگی شدید
- زخم ناشی از گازگرفتگی توسط انسان و حیوان
- زخمی که عمیق باشد و یا آلوده به خاک باشد و سابقه واکسیناسیون کزاز را به خاطر نیاورید
ب) انواع زخم های بسته:
در زخم های بسته، پوست سالم دست نخورده باقی مانده است و بافت زیرین در معرض فضای خارجی وجود ندارد.در ادامه انواع زخم های بسته را معرفی میکنیم.
1) کوفتگی :
برخی از آسیب‌های ورزشی منجر به آسیب غیر نافذ شده و در نتیجه به رگ‌های خونی کوچک و مویرگ‌ها، ماهیچه‌ها، بافتهای زیرین، اندامهای داخلی و در مواردی استخوان‌ها آسیب وارد میشود. کوفتگی (Contusions) خود را به صورت تاول‌های دردناک و تغییر رنگ پوست به قرمز و آبی نشان می‌دهد. این تغییر رنگ پوست به سرعت در سراسر منطقه‌ی آسیب دیده منتشر میشود.
2) هماتوم :
در این حالت آسیب وارد شده رگ‌های خونی کوچک و مویرگ‌ها را تحت تاثیر قرار داده و باعث جمع شدن خون در خارج رگ‌های خونی در مناطق محدودی از بدن میشود. این نوع از زخم بسته به صورت زخمی دردناک، اسفنجی و پلاستیک مانند روی سطح پوست ظاهر میشود. هماتوم (Hematomas) بسته به شدت آسیب و منطقه‌ی آسیب دیده به صورت بزرگ یا کوچک، در قسمت‌های عمقی بدن و یا زیر پوست ایجاد میشود.
3) آسیب ناشی از ضربه :
اگر بدن بین دو سطح قرار بگیرد، در نتیجه‌ی فشار زیاد آسیب زیادی به آن وارد خواهد شد. شدت آسیب و درد بسته به محل و اندازه و مدت زمانی که در طی حادثه تحت فشار بوده است بین تاول‌های خفیف و تخریب کامل متغیر است.
درمان زخم های بسته:
در زخمهای بسته هدف اصلی کنترل و مدیریت درد و به حداقل رساندن شدت خونریزی و التهاب است. به همین منظور باید از بسته‌های کمپرس یخ استفاده شده و اندام و محل آسیب دیده را بالاتر از سطح زمین قرار داده و تا آن جایی که امکان دارد آن را بی حرکت نگه داشت.
در صورت ابتلای فرد به سندرم کمپارتمان پزشک برشی طولی در نیام اندام ایجاد می‌کند تا از فشار ایجاد شده بکاهد.اگر احتمال شکستگی استخوانی وجود داشته باشد، رادیولوژی اشعه ایکس انجام میشود. اندام شکسته شده معمولا گچ گرفته میشود.
اگر شدت آسیب زیاد باشد از دیگر روش‌های تشخیصی عکسبرداری استفاده خواهد شد. سونوگرافی، سی‌تی اسکن و ام‌آرآی آسیب اندام را تشخیص داده و به صورت دقیق محل خونریزی داخلی را نشان خواهند داد. اگر پوست دچار پارگی یا ساییدگی شده باشد از پمادهای آنتی بیوتیک موضعی روی زخم استفاده خواهد شد.
برای بی حرکت نگه داشتن عضو آسیب دیده گاهی استفاده از عصای زیر بغل و دیگر وسایل کمکی راه رفتن تجویز میشود. این کار همچنین از آسیب بیشتر اندام جلوگیری کرده و منجر به کاهش درد و افزایش سرعت بهبود خواهد شد. واکسن کزاز، مسکن‌ها و داروهای ضد التهابی هم در درمان زخمهای بسته موثر اند.
انواع زخم از نظر پاکیزگی
در این بخش از مقاله زخمها را بر طبق آلودگی آنها بوسیله باکتری و خطر عفونتشان تقسیم بندی می کنیم.
الف ) زخمهای تمیز:
زخمهای غیر عفونی جراحی هستند که التهابی در آنها وجود ندارد و به مجاری تنفسی ، گوارشی ، تناسلی یا مجاری غیر عفونی ادراری باز نشده است . زخمهای تمیز را بصورت اولیه می بندند و در صورت لزوم توسط درناژ تخلیه می شود . احتمال عفونت زخم تمیز بین یک تا ۵ درصد است . مانند جراحی های ترمیمی ، تعویض دریچه میترال ، بیوپسی سینه در زنان.
ب ) زخمهای تمیز آلوده:
جزء زخم های جراحی است که تحت شرایط کنترل شده به مجاری تنفسی ، گوارشی ، تناسلی یا مجاری غیرعفونی ادراری، سرباز کرده ولی آلودگی غیرعادی در آنها وجود ندارد . امکان عفونت در زخم تمیز آلوده بین سه تا یازده درصد است مانند : برداشتن رحم ، برداشتن کل پروستات ، برداشتن برونش .
ج) زخم آلوده :
شامل زخمهای جراحی باز و تازه و اعمال جراحی همراه با بروز اختلالات عمده در تکنیک استریل یا خروج مقدار قابل توجهی از محتویات روده هاست . برش در محل های مبتلا به التهاب حاد و بدون عفونت نیز مشمول طبقه بندی آلوده می شود. احتمال عفونت زخم یک تا هفده درصد است ؛ مانند برداشتن آپاندیس سوراخ شده ، لاپاراتومی ( Laparotomy ) برای روده سوراخ شده .
د ) زخمهای عفونی یا کثیف:
زخمهایی هستند که بعد از عمل توسط ارگانیسم هایی که قبل از عمل در میدان جراحی وجود داشته اند ، ایجاد می شود . زخمهای تروماتیک که بافتهای مرده در داخل آن باقی مانده اند و زخم هایی که در محل های مبتلا به عفونت بالینی یا همراه با پارگی احشاء ایجاد شده اند ، جزء زخم های عفونی هستند . احتمال عفونی شدن زخم بیش از ۲۷ درصد است مانند انسزیون و درناژ دمل یا آبسه چرکی .
